Landschapskenmerken juist op Texel belangrijk.
Het Texelse landschap wordt gekenmerkt door de vele schapenboeten, verspreid over het hele eiland. De bijna zestig boeten passen in het plaatselijke landschap en vormen tezamen een belangrijk deel van de Texelse monumentenlijst. Landschapskenmerken zijn juist op Texel belangrijke elementen bij het restaureren van gebouwen.
‘Het belangrijkste is dat een monument in zijn waarde moet worden gelaten’, zei Jos Engelvaart, voormalig voorzitter van de Stichting Dorpsherstel. Het landschap vervult hierbij een belangrijke rol. ‘Een schapenboet hoort nu eenmaal niet in een dorp thuis, dan is het gebouw zijn biotoop kwijt. Het is namelijk een hulpgebouwtje van een boer.’ Hij doelt op een boet nabij het politiebureau in Den Burg. ‘Die stond vroeger aan de rand van het dorp, maar er werd omheen gebouwd en de boet is zijn functie en charme kwijt.’
Een voorbeeld hoe het beter kan is molen De Traanroeier in Oudeschild. ‘Een molen moet wind vangen, dus die hoort eigenlijk niet midden in een dorp. Omdat de Traanroeier is omringd door schuren, hebben ze hem wat hoger gebouwd. Daar is dus rekening gehouden met de landschapskenmerken.’
Zoek de herkomst
De Stichting Dorpsherstel ontdekte bij verschillende bouwwerken dat er vroeger heel bewust werd geconstrueerd. Engelvaart: ‘In Waal en Burg staat een boet met raam op een rare hoge plek waar het helemaal niet nodig lijkt. Vroeger was aan die kant van de schuur de polder, waar de schapen liepen. Zo kon de boer zijn vee dus in de gaten houden.’
Om de geschiedenis van een pand te achterhalen zijn boeken niet genoeg. ‘Door op het hout te krabben kun je de oude, originele verflaag terugvinden. Als er bakstenen kapot zijn en je wilt ze door de originele vervangen moet je de herkomst achterhalen. Met de wetenschap dat Texel veel banden met Friesland had, ga je daar zoeken en ontdek je dat die gele steentjes daar vandaan komen.’
Volgens Engelvaart ligt er ook een taak bij de eigenaars van monumenten. ‘Als je je eigendom laat restaureren krijg je naast een eenmalige subsidie ook een jaarlijkse onderhoudsubsidie. Daar doet bijna niemand een beroep op. Het is het Texelse landschap echt waard. Toeristen stellen het op prijs, want ze verwachten iets van het gebied. Als je iets restaureert en het past in het landschap, voldoe je aan de verwachtingen.’